บ้านบ่อล้อเป็นหมู่บ้านที่ปรากฏหลักฐานร่องรอยประวัติศาสตร์ อารยธรรมโบราณ ตำนาน และเรื่องราวการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยพระเจ้าศรีธรรมโศกราชที่ 5 แห่งเมืองนครศรีธรรมราช 

“สัมผัสอากาศเย็น เด่นในตํานานเหมืองแร่” บ้านอีต่อง หมู่บ้านที่เงียบสงบกลางหุบเขาสุดเขตแดนตะวันตก พรหมแดนไทย-เมียนมา จากอดีตเหมืองแร่ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 สู่การแปรสภาพเป็นหมู่บ้านท่องเที่ยวที่พลาดไม่ได้เมื่อมาเยือนทองผาภูมิ

หมู่บ้านห้วยหินลาดในเป็นหมู่บ้านของกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ ที่มีขนาดค่อนข้างเล็ก หมู่บ้านโดยรอบ ๆ ถูกปกคลุมไปด้วยทรัพยากรธรรมชาติ ระบบนิเวศที่มีความหลากหลาย มีวิถีชีวิตที่ต้องพึ่งพิงอาศัยป่าเป็นหลัก การเป็นอยู่ของชาวบ้านมีวัฒนธรรมประเพณี ระบบความเชื่อที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตน โดยการสืบสานผ่านการใช้ชีวิตประจําวันที่ยังคงอยู่ในปัจจุบัน 

ชุมชนทางการค้าริมน้ำที่มีอายุกว่า 100 ปี โดยเป็นชุมชนตลาดที่มีการผลิตและจำหน่ายสินค้าจำพวกสินค้าบริโภคเป็นส่วนใหญ่ ทำให้ชุมชนโดดเด่นเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์สินค้าแปรรูปและสินค้าอาหาร โดยภายในตลาดมีร้านค้าชื่อดังหลายร้านที่เป็นที่รู้จักในปัจจุบัน ทั้งนี้ชุมชนตลาดดอนหวายได้ตั้งอยู่ภายในเขตวัดคงคารามดอนหวาย ซึ่งวัดแห่งนี้ถือเป็นวัดเก่าแก่และสำคัญที่อยู่เคียงคู่กับจังหวัดนครปฐมมาอย่างยาวนาน

น้ำเกี๋ยน เป็นชุมชนเก่าแก่ มีอายุราว 190 ปี มีลำห้วยน้ำเกี๋ยนไหลผ่าน เสมือนเส้นเลือดใหญ่ที่หล่อเลี้ยงชีวิตผู้คนมานานความเป็นอยู่ของผู้คนที่นี่ยังคงพึ่งพาอาศัยกัน เป็นสังคมเครือญาติ แม้จะแยกออกเป็น 5 หมู่บ้าน ด้วยความเป็นเครือญาติ ความสัมพันธ์คนตำบลน้ำเกี๋ยน จึงยึดโยงกันอย่างเหนียวแน่น ก่อให้เกิดความร่วมมือ ความเป็นอันหนึ่งอันเดียวกัน

น้ำตกปาแต ชุมชนริมเทือกเขาบูโด

หมู่บ้านหัตถกรรมร่มบ่อสร้าง ศูนย์อุตสาหกรรมแหล่งผลิต “ร่มบ่อสร้าง” สินค้าที่มีชื่อเสียงประจำจังหวัดเชียงใหม่ นักท่องเที่ยวที่เดินทางไปเที่ยวเชียงใหม่ส่วนใหญ่จะต้องแวะเวียนไปที่อำเภอสันกำแพง เพื่อชมและเลือกซื้อร่มบ่อสร้างที่ “บ้านบ่อสร้าง” เป็นที่ระลึก

ชุมชนโบราณตั้งแต่สมัยอยุธยา มีความอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรทางธรรมชาติ และมีความหลากหลายทางวัฒนธรรม ประชาชนส่วนใหญ่ทำอาชีพประมง

ชุมชนที่พักอาศัยติดบริเวณลำน้ำชีมาตั้งแต่อดีต และมีวิถีชีวิตเกี่ยวข้องกับลำน้ำชี

บ้านปะอาวเป็นชุมชนที่ความเป็นมายาวนาน มีการทำอาชีพที่โดดเด่นคือทำหัตถกรรมเกี่ยวกับทองเหลือง ซึ่งงานทองเหลืองเป็นงานที่ทำด้วยมืองานแต่ละชิ้นก็จะไม่ซ้ำกันเลย

ชุมชนที่ได้รับการพัฒนาให้เป็นชุมชนการท่องเที่ยวของจังหวัดมหาสารคาม

ชุมชนที่มีสถานที่สำคัญทางประวัติศาสตร์ อันแสดงให้เห็นถึงการเสด็จประพาสต้นของ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้แก่ วัดโชติทายการาม และบ้านเจ๊กฮวด มหาดเล็ก นอกจากนี้ยังมีสถานที่สำคัญอื่นๆ ได้แก่ ศาลเจ้าแม่ทับทิม รวมไปถึงกรรมวิธีการทำน้ำตาลมะพร้าวแบบดั้งเดิมที่ยังปรากฏให้เห็นในชุมชน