“สัมผัสอากาศเย็น เด่นในตํานานเหมืองแร่” บ้านอีต่อง หมู่บ้านที่เงียบสงบกลางหุบเขาสุดเขตแดนตะวันตก พรหมแดนไทย-เมียนมา จากอดีตเหมืองแร่ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 สู่การแปรสภาพเป็นหมู่บ้านท่องเที่ยวที่พลาดไม่ได้เมื่อมาเยือนทองผาภูมิ

กว่า 200 ปีมาแล้ว ที่ชาวไทยวนจากเชียงแสนได้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานบ้านเรือนในตำบลคูบัว จังหวัดราชบุรี แม้เวลาจะผ่านมาเนิ่นนานแต่ชาวไทยวนราชบุรีก็ยังคงอนุรักษ์ภูมิปัญญา วัฒนธรรม ภาษาพูด และการแต่งกายไว้เป็นอย่างดี โดยเฉพาะภูมิปัญญาการทอ “ผ้าซิ่นตีนจก” ภูมิปัญญาอันแสดงถึงอัตลักษณ์และเอกลักษณ์ของชาวไทยวนราชบุรีผ่านวิวัฒนาการลวดลายการร้อยเรียงผ่านเส้นด้าย

เกาะขนาดเล็กอันเงียบสงบกลางทะเลสาบสงขลา แหล่งถ่ายทอดวิถีชีวิตอันเรียบง่ายของชาวประมง มีโฮมสเตย์ของชาวบ้านให้ได้พักผ่อน มีกระชังที่ใหญ่ที่สุดในประเทศไทยปลาเรียงรายกลางทะเลสาบ แหล่งผ้าทองามแห่งเมืองสงขลา

หมู่บ้านดอยช้างมีวิสาหกิจชุมชนในการแปรรูปผลิตภัณฑ์เลื่องชื่อ คือ กาแฟดอยช้าง จำหน่ายส่งออกไปยังต่างประเทศ ปัจจุบันกาแฟดอยช้างได้ชื่อว่าเป็นการดำเนินงานในรูปแบบธุรกิจเพื่อชุมชนอย่างแท้จริง 

ชุมชนวัดใหญ่ศรีสุพรรณ เป็นที่ตั้งของศาสนสถานที่สร้างขึ้นในสมัยอยุธยา ทั้งนี้ภายในชุมชนยังมีความหลากหลายของชาติพันธุ์ที่อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ นอกจากนี้มีกลุ่มผลิตภัณฑ์ผ้ามัดย้อมที่มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์อยู่ภายในชุมชนอีกด้วย

ชุมชนไม้เรียงเป็นพื้นที่ที่มีความหลากหลายของทรัพยากรธรรมชาติที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจ ทั้งทรัพยากรน้ำ ทรัพยากรป่าไม้ และแร่ธาตุซึ่งเคยเป็นแหล่งรายได้สำคัญของชาวไม้เรียงในอดีต จึงเป็นที่มาของคำขวัญประจำตำบลไม้เรียงว่า “ร่มเงาเขาศูนย์ วุลเฟรมลอล้ำ ยิปซั่มแน่นหนา ยางพาราดีเด่น เยือกเย็นน้ำใจ สุขฤทัยทั่วกัลป์”

เป็นหมู่บ้านที่มีการอาศัยอยู่ร่วมกันระหว่างหลายกลุ่มชาติพันธุ์ เช่น จีนยูนาน ไทใหญ่ ลีซอ ปะหล่อง และยังอยู่ติดชายแดนประเทศพม่า ซึ่งเป๋นบริเวณที่ค้าขายชายแดนนในระดับท้องถิ่น

พื้นที่ที่มีชาวมุสลิมอยู่ร่วมกันจำนวนมาก มีพื้นที่ติดกับชุมชนบ้านสมเด็จและชุมชนบางไส้ไก่ กระทั่งกลายเป็นย่านที่รวมผู้คนหลายศาสนาหลากวัฒนธรรมเข้าไว้ด้วยกัน โดยมี "วัดหิรัญจูรี" เป็นศาสนสถานสำคัญที่เปรียบเสมือนสถานที่ที่เป็นศูนย์กลางของผู้คนในชุมชน

แหล่งกำเนิดผ้าไหมพุมเรียง สินค้าพื้นเมืองเลื่องชื่อของจังหวัดสุราษฎร์ธานี

บ้านบ่อล้อเป็นหมู่บ้านที่ปรากฏหลักฐานร่องรอยประวัติศาสตร์ อารยธรรมโบราณ ตำนาน และเรื่องราวการตั้งถิ่นฐานมาตั้งแต่สมัยพระเจ้าศรีธรรมโศกราชที่ 5 แห่งเมืองนครศรีธรรมราช 

ชุมชนบ้านเซินเหนือมีความโดดเด่นในการประกอบสร้างอัตลักษณ์ของชุมชนจากรากฐานวัฒนธรรมดั้งเดิมที่มีอยู่ รวมถึงการที่ชุมชนมีผู้นำชุมชนและเครือข่ายทางสังคมที่เข้มแข็ง นอกจากนี้พื้นที่ทางกายภาพของชุมชนยังอยู่ใกล้แหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติทำให้มีนักท่องเที่ยวแวะเวียนเข้ามาในชุมชนอยู่เสมอ

บ้านโคกสลุงเป็นชุมชนที่ยังคงรักษากลิ่นไอแห่งวัฒนธรรมดั้งเดิมของไทเบิ้งไว้อย่างเข้มข้น ชาวบ้านมีความตระหนัก และพยายามที่จะฟื้นฟูวัฒนธรรมไทเบิ้งที่เริ่มสูญหายขึ้นมาใหม่ โดยการจัดตั้งพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านไทเบิ้งโคกสลุง เพื่ออนุรักษ์และถ่ายทอดประเพณี และวัฒนธรรมของชาวไทเบิ้งบ้านโคกสลุงให้คงอยู่ได้ภายใต้วิถีชีวิตที่ผูกผันตามพลวัตของสังคม