บ้านแม่อุสุ คือความงดงามของธรรมชาติ เช่น ถ้ำแม่อุสุและทะเลหมอกม่อนกิ่วลม ควบคู่กับวิถีชีวิตชาวปกาเกอะญอที่ยังคงรักษาวัฒนธรรมดั้งเดิม

บ้านมะโอ๊ะโค๊ะเป็นชุมชนที่มีชื่อเสียงเรื่องการทอผ้าด้วยมือ ชาวบ้านยังคงใช้วิธีทอผ้าแบบดั้งเดิมที่สืบทอดกันมาหลายรุ่น ผ้าทอที่นี่มีลวดลายสวยงามและสีสันสดใส ซึ่งได้แรงบันดาลใจจากธรรมชาติและวัฒนธรรมท้องถิ่น เป็นหมู่บ้านยามชายแดนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

บ้านแม่กาษา ชุมชนเก่าแก่ มีศาลเจ้าแม่อุษาและวัดแม่กาษาเป็นศูนย์รวมจิตใจ อยู่ใกล้แหล่งท่องเที่ยวธรรมชาติ ชาวบ้านมีความสามัคคี และภูมิปัญญาท้องถิ่น

มีอ่างเก็บน้ำของบ้านแม่กื้ดหลวงที่ชุมชนดูแลร่วมกัน สำนักสงฆ์ปิตานุสรณ์ พระธาตุขาวสิริกัญไชย และมีการจัดตั้งกลุ่มต่าง ๆ ของหมู่บ้านเพื่อนำไปสู่การพัฒนาชุมชน

บ้านห้วยน้ำนัก ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอที่มีวิถีชีวิตพึ่งพาอาศัยทรัพยากรธรรมชาติทั้งในการเพาะปลูก การลงหลักปักฐานในพื้นที่ สภาพแวดล้อมที่มีความอุดมสมบูรณ์ และการเปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่กับสิทธิในการครอบครองและใช้ประโยชน์ในที่ดินทำกิน นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงด้านการประกอบอาชีพ วิถีชีวิต และระบบสังคมที่มีผลกระทบต่อวัฒนธรรมดั้งเดิม

ชุมชนบ้านห้วยกระทิง ชุมชนปกาเกอะญอ ที่ยังคงอนุรักษ์วิถีวัฒนธรรม และวิถีชีวิตเรียบง่าย ผสมผสานกับธรรมชาติ รวมถึงภูมิประเทศที่โอบล้อมด้วยภูเขาและลำห้วยใสสะอาด

หนองหลวงเป็นชุมชนที่มีวิถีชีวิตที่สัมพันธ์กับธรรมชาติ มีอาหารพื้นถิ่นที่คงเสน่ห์และความเป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัว ศาลเจ้าพ่อจิกคำที่เป็นศูนย์รวมใจของชาวบ้าน

ท่าชุมพลเคยเป็นจุดรวมพลของทหารในอดีต ก่อนจะกลายเป็นชุมชนที่มีสถานที่ท่องเที่ยวหลากหลาย ทั้งร้านอาหาร รีสอร์ท และพระไสยาสน์ท่าชุมพลที่ชาวบ้านเคารพนับถือ  

ชุมชนมีจุดเด่นด้านภูมิปัญญาการแพทย์พื้นบ้าน โดยเฉพาะคุณลุงสมาน ชูฝา ผู้เชี่ยวชาญด้านการรักษาด้วยวิธีดั้งเดิม การเป่ากระหม่อมและรักษางูสวัด ซึ่งยังคงถูกสืบทอดและใช้ดูแลสุขภาพในชุมชน

เป็นชุมชนของชาวปกาเกอะญอ ที่มีเอกลักษณ์โดดเด่นทั้งด้านวัฒนธรรม ธรรมชาติ และการอยู่ร่วมกับป่าอย่างยั่งยืน วิถีชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติและป่าไม้ ชาวบ้านส่วนใหญ่ยังคงอาชีพเก็บของป่า ล่าสัตว์ และเลี้ยงสัตว์ นอกจากนี้ยังมีการทอผ้าแบบดั้งเดิมที่มีลวดลายเป็นเอกลักษณ์ การดำรงชีวิตของชาวบ้านสะท้อนถึงความสัมพันธ์ที่ลึกซึ้งกับธรรมชาติและการอยู่ร่วมกันกับป่าอย่างยั่งยืน

หมู่บ้านมอญห้วยน้ำใสมีบรรยากาศธรรมชาติร่มรื่นคล้าย “แม่กำปอง 2” โดดเด่นด้วยวัฒนธรรมมอญและกิจกรรมตักบาตร “จู๊ดเปอป๊าด” สร้างเสน่ห์และรายได้ให้ชุมชนอย่างยั่งยืน

หมู่บ้านเกษตรกรรม ทำไร่ ทำนา ทำสวน ชาวบ้านเป็นคนเมือง ที่เคารพต่อสถาบันหลักของชาติ มีความเชื่อต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เคารพและกตัญญูรู้คุณต่อบรรพบุรุษ ผู้มีพระคุณผีปู่ผีย่าตายาย มีพิธีสืบชะตา สงเคราะห์ เรียกขวัญ ผูกข้อมือ นับถือครูบาอาจารย์ สืบสานจารีตประเพณี มีวัดมงคลนิมิต เป็นศูนย์รวมจิตใจและเป็นที่พึ่งของชาวบ้าน