ชุมชนเก่าแก่ที่มีการตั้งถิ่นฐานอยู่บริเวณโดยรอบสถานีรถไฟบ้านกรูด ปรากฏสถาปัตยกรรมประเภทเรือนไม้ 2 ชั้น หลังคามุงด้วยกระเบื้องว่าว กระจายตัวอยู่ทางฝั่งตะวันออกของสถานีรถไฟ มีวัดดอนยางเป็นศาสนสถานสำคัญประจำชุมชน และมีหาดบ้านกรูดเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สวยงาม และเป็นที่นิยมของทักท่องเที่ยว

ประชากรส่วนใหญ่เคลื่อนย้ายมาจากทางภาคเหนือ ประเพณีวัฒนธรรมจึงถอดแบบจากทางภาคเหนือ

ชุมชนชาวไทใหญ่ที่มีความเก่าแก่เกือบ 200 ปี และเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์ในสมัยอยุธยา เนื่องจากเป็นเส้นทางผ่านของกองทัพเมียนมาที่เดินทางเข้ามาสู้รบกับกรุงศรีอยุธยาและหัวเมืองฝ่ายเหนือในช่วงเวลานั้น

บ้านอาฮี ชุมชนเก่าแก่บนพื้นที่ราบลุ่มริมฝั่งแม่น้ำเหือง กับการเปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่ และวิถีวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์

“งดงามวิหารไทลื้อ ลือชื่อผ้าทอสีธรรมชาติ น้ำใสสะอาดวังปาล ผืนป่าเขียวขจี ยึดวิถีวัฒนธรรมไทลือ” ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ไทลื้อที่เข้ามาตั้งถิ่นฐานในจังหวัดน่าน กับเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมประเพณี และการปรับตัวให้เข้ากับสังคมในโลกยุคปัจจุบัน

หมู่บ้านวิถีกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ ที่สอดแทรกอยู่ท่ามกลางธรรมชาติอย่าง ถ้ำแสงเพชร หินงอกหินย้อยส่องประกายแสงระยิบระยับ ทั้งยังมีผลิตภัณฑ์ในชุมชน ผ้าทอ เครื่องจักสาน ไม้กวาดคุณภาพดี ที่รออวดโฉมต่อสายตาผู้ชมและผู้มาเยี่ยมเยือน

สัมผัสวิถีการเกษตรแบบบ้าน ๆ เดินเท้าต่อแถวหิ้วตะกร้าเก็บผักผลไม้สดตามฤดูกาลจากสวน ลัดเลาะคูนาสำรวจนาข้าวสีเขียวขจี จิบกาแฟอุ่น กลิ่นหอมกรุ่นท่ามกลางธรรมชาติและอากาศเย็นสบาย

ชุมชนไทใหญ่ที่ยังรักษาอัตลักษณ์ด้านวิถีชีวิต และสามารถปรับตัวรองรับการเข้ามาของนักท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี

เป็นหมู่บ้านใหญ่และเป็นหมู่บ้านแรก ๆ ของชุมชนชาติพันธ์ุกะเหรี่ยง ซึ่งมีกลุ่มชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโพล่งอาศัยอยู่จำนวนมาก ที่ยังคงสืบทอดประเพณี วิถีปฏิบัติดั้งเดิม เช่น การเลี้ยงผี