ชุมชนเมืองขนาดใหญ่บนพื้นที่เลียบริมฝั่งคลองสำโรง

บ้านยาป่าแหน่ ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์มูเซอแดง พัฒนาการทางสังคมของชุมชนกับความเชื่อดั้งเดิมในวิถีวัฒนธรรมที่เป็นเอกลักษณ์ และการเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตและวัฒนธรรมท้องถิ่น

ชาวบ้านป่าคานอก มีรูปแบบการทำไร่หมุนเวียนโดยยึดโยงเอาคติความเชื่อ จารีต ประเพณีดั้งเดิมของชาวกะเหรี่ยงเข้ามาเป็นส่วนสำคัญของวิถีการทำไร่   

การก่อตัวของชุมชนในพื้นที่ทางการรถไฟ หลังจากหยุดดำเนินการเส้นทางการเดินรถสายหาดใหญ่-สงขลา

ชุมชนมีเขาหินผาตั้งอยู่สง่า มีวัด โรงเรียน ทุ่งนา ป่าไผ่หนาม การทำเหมืองแร่ มีการเลี้ยงสัตว์โค กระบือ และประกอบอาชีพเกษตรกรรม

ชุมชนวัวลายเป็นแหล่งผลิตเครื่องเงินที่มีความสวยงามและเป็นเอกลักษณ์ ด้วยวิธีการต้องลายโลหะหรือเรียกว่า "การดุนโลหะ" นอกจากนี้ ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวและศาสนสถานที่สำคัญ คือ วัดศรีสุพรรณ ซึ่งประดิษฐานพระเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ หอธรรม และพระวิหาร แต่สิ่งที่โดดเด่นของวัดแห่งนี้เห็นจะอยู่ที่ “พระอุโบสถเงิน” หลังแรกของโลก

วิถีชีวิตความเป็นอยู่ของผู้คนในลักษณะชุมชนริมแม่น้ำบริเวณริมคลองบางจาก ทางฝั่งตะวันตกของแม่น้ำแม่กลอง ซึ่งมีบ้านเรือนไม้ลักษณะเรือนไทยแบบยกพื้นตั้งอยู่บริเวณสองฝั่งคลอง มีทุนทางวัฒนธรรมที่ควรค่าแก่การอนุรักษ์ เช่น วัดช้างเผือก วัดปากคลองมะขามเฒ่า และการจักสานก้านมะพร้าว เป็นต้น

กลุ่มชาติพันธุ์เยอที่อพยพมาจากอำเภอราษีไศล มีสำนึกของความเป็นเยอและยึดถือประเพณีดั้งเดิมของบรรพบุรุษ 

จากพื้นที่ชุมชนเมืองขนาดใหญ่ใจกลางเมืองสงขลา ที่มีความหนาแน่นและแออัด สู่การจัดตั้งชุมชนใหม่เพื่อการดูแลและพัฒนาศักยภาพชุมชน

ชุมชนแรกเริ่มตั้งแต่สร้างเมืองมหาสารคาม พ.ศ. 2408