ชุมชนชาติพันธุ์กะเหรี่ยงโพล่ง ที่ยังคงรักษาวิถีชีวิตแบบดั้งเดิมไว้อย่างเหนียวแน่น ชุมชนตั้งอยู่ใกล้เขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ซึ่งเป็นมรดกโลกด้านธรรมชาติ มีการใช้ชีวิตอย่างพึ่งพิงธรรมชาติ การอนุรักษ์ป่าผ่านความเชื่อและพิธีกรรม 

บ้านนากอ หมู่ที่ 6 เป็นชุมชนมุสลิมที่มีการดำรงไว้ซึ่งวัฒนธรรมและวิถีชีวิตดั้งเดิมของชาวมุสลิม มีการรวมกลุ่มแปรรูปลูกหยีจากเทือกเขาบูโด เพื่อวางรากฐานความสุขจากครอบครัวสู่ชุมชน และเป็นชุมชนต้นแบบการพัฒนาที่ยั่งยืน

ชุมชนขึ้นชื่อเรื่องขนมกง เป็นขนมที่นิยมใช้ในงานพิธีกรรมต่าง ๆ เป็นชุมชนเกษตรกรผสมผสาน มีการจัดการน้ำร่วมกันผ่านโครงการธนาคารน้ำใต้ดิน เป็นชุมชนที่มีรากเหง้าผสมผสานทำให้เกิดความหลากหลายทางวัฒนธรรมที่มีเอกลักษณ์ 

ชื่อชุมชนสะท้อนถึงความเป็นวิถีชนบทและภูมิปัญญาท้องถิ่นที่เชื่อมโยงกับการเดินทางในอดีต ชาวบ้านส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมแบบดั้งเดิม มีการปรับตัวให้เข้ากับภัยแล้ง เช่น ขุดบ่อน้ำและใช้โซลาร์เซลล์ในการสูบน้ำเพื่อการเกษตร

ชุมชนมีป่าชุมชนบ้านทุ่งหลวง ตั้งอยู่ใกล้ศูนย์ศึกษาพัฒนาห้วยทรายฯ ซึ่งเป็นศูนย์กลางการเรียนรู้ด้านเกษตรกรรม การพัฒนาที่ยั่งยืน และการพึ่งพาตนเอง ชาวบ้านได้รับการฝึกอบรม และน้อมนำแนวคิด เศรษฐกิจพอเพียง ไปปรับใช้จริงในชีวิตประจำวัน

ชุมชนมีวิถีเกษตรกรรมแบบพอเพียง พึ่งพาตนเองตามหลักเศรษฐกิจพอเพียงและมีกิจกรรมเด่นของชุมชน คือ การบูรณาการกองทุนสู่สถาบันการเงินเข้มแข็ง

มีการฟื้นฟู "ป่าชุมชน" ที่วัดป่าช่องกุ่มโดยพระศราวุธ เตชะธรรมโม จนได้รับรางวัลลูกโลกสีเขียวจากการปลูกไม้สมุนไพร-ไม้ใหญ่ รักษาระบบนิเวศต้นน้ำ แหล่งน้ำซับ และเป็นแหล่งเรียนรู้ธรรมชาติให้เยาวชนอย่างยั่งยืน

ชุมชนโรงเรียนวัดคุณหญิงส้มจีน มีผู้อาศัยส่วนใหญ่นับถือศาสนาพุทธ โดยในช่วงเทศกาลวันสําคัญทางศาสนาชาวบ้านในชุมชนยังคงมีการเดินทางไปเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนาที่วัดคุณหญิงส้มจีน แม้จะมีอุปสรรคเรื่องการเดินทาง เพราะการตัดถนนพหลโยธินทําให้ชุมชนเดินทางไปยังวัดคุณหญิงส้มจีนยากมากขึ้น แต่ปัจจุบันก็ยังคงเข้าร่วมกิจกรรมทางศาสนาอย่างเหนียวแน่น

มีวัดวังสาคร เป็นศูนย์กลางวัฒนธรรมและจิตวิญญาณ ตั้งอยู่ริมแม่น้ำเจ้าพระยา มี "หลวงพ่อหิน" หรือหลวงพ่อโต เป็นพระพุทธรูปศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านเคารพบูชา มีปราญช์ชาวบ้านที่มีองค์ความรู้หลากหลายแขนง และยังคงดำรงวิถีเกษตรดั้งเดิมของชุมชน

เป็นชุมชนเกษตรผสมผสาน มีการพัฒนาอาชีพเพื่อสร้างรายได้ให้แก่สมาชิกในชุมชน ยังคงดำรงไว้ซึ่งวัฒนธรรมท้องถิ่นอีสาน และชุมชนอยู่ใกล้สถานที่ท่องเที่ยวขึ้นชื่อของจังหวัดอย่างหินสามวาฬ

ศูนย์การเรียนรู้ภูมิปัญญาฟ้อนเมืองบ้านครูเอจิดาภา มีกิจกรรมการเรียนรู้ที่สำคัญคือการถ่ายทอดความรู้ด้านการฟ้อนเมือง หรือ การฟ้อนพื้นเมือง และมีกิจกรรมการเรียนรู้เกี่ยวกับภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมที่น่าสนใจ ได้แก่ การทำเครื่องสักการะล้านนา 5 ประการ การตัดตุงไส้หมู ตุงรูปคน และอาหารพื้นเมืองเพื่อสุขภาพ นอกจากนี้ยังมีเครือข่ายครูภูมิปัญญาในพื้นที่ที่สามารถถ่ายทอดความรู้ให้กับคนในชุมชน ได้แก่ ครูภูมิปัญญาด้านงานหัตถกรรม การจักสาน การทำสวยดอก พับดอกไม้จากใบเตย ครูภูมิปัญญาด้านเครื่องปั้นดินเผา ครูภูมิปัญญาด้านลวดลายประดับตกแต่งภายในวัด ครูภูมิปัญญาด้านศาสนา พิธีกรรม การเขียนตัวเมือง และครูภูมิปัญญาด้านปูนปั้น

ชุมชนชาติพันธุ์ปกาเกอะญอที่มีวิถีชีวิตผูกพันกับธรรมชาติอย่างลึกซึ้ง จุดเด่นของชุมชนคือการอนุรักษ์ระบบไร่หมุนเวียนอย่างยั่งยืน และมีสถานที่ท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สวยงาม