ชุมชนเก่าแก่ที่มีประชาชนเข้ามาอาศัยอยู่เป็นเวลานาน ประชากรส่วนใหญในชุมชนมีเชื้อสายลาวตี้ที่ได้เข้ามาตั้งถิ่นฐานในบริเวณพื้นที่นี้

ชุมชนบ้านสามสบบน ในพื้นที่บริเวณจุดบรรจบของลำห้วยใหญ่สามสาย เรียกว่า “สามสบ” พื้นที่อยู่อาศัยของชาวไทยภูเขากะเหรี่ยง (สะกอ) กับวิถีชีวิตที่ผูกพันกับธรรมชาติ

หมู่บ้านพื้นที่สูง อากาศดีเย็นตลอดทั้งปี มีผลไม้เมืองหนาว ผักพืชผล อาทิ พีช พลับ พลัม ลูกเชอรี่ มะม่วงนอกฤดู ชุมชนยังคงเอกลักษณ์ ด้านการแต่งกาย ภาษา ดนตรีลีซูปละผืนป่าที่ยังคงเดิมและต้นไม้ที่หนาแน่น

ชุมชนปกาเกอะญอ กับการเปลี่ยนแปลงด้านพื้นที่ทำกิน วิถีชุมชนและทรัพยากรทางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์

ชุมชนเกษตรกรรม น้อมนำศาสตร์พระราชาพัฒนาภูมิปัญญา "ผ้าขาวม้าย้อมคราม" สู่การสร้างเศรษฐกิจชุมชน

หมู่บ้านเล็ก ๆ ที่มีเกษตรกรรมเป็นอาชีพหลักหล่อเลี้ยงชีวิตและครอบครัว บริเวณโดยรอบอุดมด้วยทรัพยากรธรรมชาติอันอุดมสมบูรณ์ทั้งน้ำและป่าไม้ที่เอื้ออำนวยต่อการเพาะปลูก 

ชุมชนการค้าและที่พักอาศัย ตั้งอยู่โดยรอบสถานีรถไฟปราณบุรี มีการจัดถนนคนเดินตลาดเก่าปราณบุรี เพื่อแสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์และวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชน บริเวณตลาดเก่าปราณบุรีที่เต็มไปด้วยสถาปัตยกรรมเรือนไม้แบบดั้งเดิม ซึ่งได้รับการปรับปรุงให้เหมาะสมกับการใช้งานในปัจจุบันแต่ยังคงความเป็นเอกลักษณ์ของเรือนไม้แบบดั้งเดิมเอาไว้

ชุมชนชาวไทเขินซึ่งเป็นชุมชนเกษตรกรรมมีวัดพระธาตุดอยผาตั้งเป็นศูนย์กลางในการรวมตัวในการประกอบกิจกรรมทางศาสนา

พระเจ้าองค์ดำลือชื่อ นับถือเจ้าหลวงคำแดง แหล่งวัฒนธรรมชาวเขา มะพร้าวเผารสดี ชิมลิ้นจี่หวานฉ่ำ ชมถ้ำประกายเพชร น้ำผลไม้รสเด็ด สวนเกษตรห้วยชมพู ผลิตน้ำปูจากทุ่งนา ข้าวกล้องมีคุณค่า คือภูมิปัญญาตำบลศรีถ้อย

ชุมชนเก่าแก่ตามหลักฐานคำบอกเล่าของคนที่เข้ามาอยู่อาศัยในยุคหลังสุดประมาณ 103 ปีและมรดกทางภูมิปัญญาที่สั่งสมเรื่อยมา

หมู่บ้านเล็ก ๆ ของชาวปกาเกอะญอที่มีประชากรเพียงไม่กี่หลังคาเรือน และยังคงดำรงวิถีชีวิตอย่างเรียบง่าย มีมรดกทางธรรมชาติและวัฒนธรรมที่สวยงาม

บ้านห้วยงู บ้านของชาวลาหู่ เป็นพื้นที่ป่าต้นน้ำของชาวเมืองคอง สนุกไปกับสายน้ำด้วยกิจกรรมการล่องแพ