วิถีชีวิตของชาวบ้านในลุ่มแม่น้ำแม่แจ่มคือตัวแทนสังคมวัฒนธรรมพื้นบ้านไทยวน ด้วยว่าชุมชนอยู่ในหุบเขาซึ่งเสมือนกำแพงธรรมชาติกั้นการผสมผสานกับวัฒนธรรมเมือง

วัดพระธาตุศรีจอมทองวรวิหาร พระอารามหลวงชั้นตรี

บ้านร้องแง ชุมชนไทลื้อเจ้าของรางวัลแหล่งท่องเที่ยววัฒนธรรมดีเด่น ประจำปี 2551 ด้วยเป็นชุมชนที่ยังคงรักษาอัตลักษณ์สืบสานมรดกทางวัฒนธรรมไทลื้อไว้อย่างดีทั้งภาษาถิ่น พิธีกรรมทางศาสนา ขนบธรรมเนียมประเพณี ตลอดจนการแสดงออกถึงสุนทรียภาพความเป็นไทลื้ออย่างแท้จริง 

สถานที่ท่องเที่ยวที่สำคัญ คือ วัดโมคัลลาน และงานหัตถกรรมที่มีชื่อเสียง คือ ผ้าฝ้ายทอมือ

เครื่องปั้นดินเผา น้ำพุร้อน 

หมู่บ้านแห่งนี้เดิมทีเป็นพื้นที่ที่มีป่าไม้ปกคลุมหนาแน่น มีสัตว์ป่าอยู่อาศัยอย่างชุกชุม ทางทิศเหนือของหมู่บ้านมีสภาพเป็นทุ่งกว้าง พื้นที่ป่าแห่งนี้เริ่มมีประชาชนเข้าอาศัย เมื่อประมาณ พ.ศ. 2400 หรือ 150 ปีมาแล้ว

โบราณสถานที่ตั้งอยู่ในเขตพื้นที่ของชุมชน คือ วัดช้างค้ำ หรือที่เรียกกันว่า วัดกานโถมกุมกามภิรมณ์ แหล่งกำเหนิดการค้นพบเมืองโบราณเวียงกุมกาม 

ภายในชุมชนบ้านป่าเหียงมีเฮือนไทลื้อโบราณอายุกว่า 70 ปี ซึ่งเป็นเฮือนไทลื้อหลังสุดท้ายที่ยังคงหลงเหลืออยู่ในตำบลบ้านธิ 

บ้านหาดส้มป่อย ชุมชนขนาดเล็กที่มีแค่ 30 ครัวเรือน แต่เป็นชุมชนที่มีโบราณสถานที่มีอายุมากกว่า 300 ปี เป็นที่เคารพนับถือของชาวอำเภอสะเมิง จังหวัดเชียงใหม่ มีความเชื่อว่าพระธาตุแห่งนี้ได้บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ (เกษาธาตุ) ซึ่งตั้งเด่นอยู่บนภูเขาลูกเดียว ล้อมรอบด้วยทุ่งนาและป่าเขาซึ่งเป็นธรรมชาติที่สวยงามที่เรียกว่า “พระธาตุม่อนเปี้ยะ”

วัดเวียงมนมงคลพนาราม เป็นวัดที่มีตำนานเวียงกาหลง ซึ่งเป็นเมืองโบราณของ อำเภอเวียงป่าเป้า จังหวัดเชียงราย

การสืบทอดประวัติศาสตร์ วัฒนธรรมและประเพณีที่มีมาอย่างยาวนาน โดยที่ต้องรับมือและต่อรองกับอัตลักษณ์อื่นๆเพื่อคงไว้ซึ่งความเป็นไทยพวนของตน

ชุมชนชาวไทยวน ที่ยังคงรักษาอาชีพดั้งเดิมของบรรพบุรุษไว้เป็นอย่างดี คือ การทอผ้า การทอผ้าซิ้นตีนจก ผ้าจกต่าง ๆ โดยมีการประยุกต์ใช้วัตถุดิบเพื่อให้สอดคล้องกับยุคสมัยในปัจจุบันมีลวดลายที่สวยงาม ถักทอด้วยความปราณีตพิถีพิถันและสร้างคุณค่าทางวัฒนธรรมที่ยังคงสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน และสืบสานความเชื่อและประเพณีที่สำคัญ เช่น การนับถือผีบรรพบุรุษ ประเพณีแล่นมะโห้ และกินข้าวบนสะโตก