ชุมชนที่คนส่วนใหญ่รับจ้างตัดเย็บผ้า หมอน ผ้าห่ม จนเกิดการสร้างอาชีพใหม่ นำไปสู่การสร้างโอกาสใหม่ด้านการเรียนให้กับบุตรหลานในชุมชน

ชุมชนวัวลายเป็นแหล่งผลิตเครื่องเงินที่มีความสวยงามและเป็นเอกลักษณ์ ด้วยวิธีการต้องลายโลหะหรือเรียกว่า "การดุนโลหะ" นอกจากนี้ ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวและศาสนสถานที่สำคัญ คือ วัดศรีสุพรรณ ซึ่งประดิษฐานพระเจดีย์ที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ หอธรรม และพระวิหาร แต่สิ่งที่โดดเด่นของวัดแห่งนี้เห็นจะอยู่ที่ “พระอุโบสถเงิน” หลังแรกของโลก

ชุมชนเกษตรกรรมบนพื้นที่ราบลุ่มริมแม่น้ำเจ้าพระยา (ฝั่งตะวันออก) ที่มีดินอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การเพาะปลูก เห็นได้จากปัจจุบันที่ชุมชนได้กลายเป็นแหล่งสินค้าประเภทผลิตภัณฑ์จากกล้วยน้ำว้า

บ้านห้วยน้ำกืน หมู่บ้านขนาดเล็กกลางหุบเขา ขึ้นชื่อในเรื่องของการปลูกชาและทำเมี่ยง เพราะมีไร่ชารายล้อมหมู่บ้าน จึงยึดอาชีพทำเมี่ยงส่งไปขายยังที่ต่าง ๆ ไร่ชาที่นี่ปลูกตามธรรมชาติแทรกตัวอยู่ตามบ้านแต่ละหลัง ไม่ได้เป็นแบบไร่ชาที่กว้างใหญ่เห็นเป็นขั้นบันไดชัดเจนเหมือนไร่ชาตามสถานที่ท่องเที่ยวอื่น ๆ และที่นี่ยังมีโรงผลิตชา นักท่องเที่ยวสามารถชมขั้นตอนการผลิตชาตั้งแต่การเก็บ คั่ว จนกลายมาเป็นชาหอม ๆ  

แหล่งทรัพย์สมบัติ ขุมปัญญา และร่องรอยทางประวัติศาสตร์ชาติ ตั้งแต่ยุครุ่งเรืองไปจนกระทั่งความล่มสลายของคอมมิวนิสต์ 

แหล่งศึกษาธรรมชาติบ้านเปร็ดใน ชุมชนที่มีป่าชายเลนที่อุดมสมบูรณ์ขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของประเทศ

พื้นที่ต้นน้ำ "อ่างเก็บน้ำห้วยเดื่อ" หลากหลายวัฒนธรรมและความเชื่อ ลาหู่ พุทธ และผี

ชุมชนบ้านน้ำฮูเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์เมืองปาย เป็นชุมชนของชาวไทใหญ่และชาวจีนฮ่อ มีวัดน้ำฮู วัดเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของอำเภอปายและอยู่คู่เมืองปายมายาวนาน โดยมีพระอุ่นเมือง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวเมืองปายและนักท่องเที่ยวหลายคนต้องแวะเข้ามากราบสักการะ

ศาสนสถานสำคัญของชุมชน "วัดบ้านตุ้มไร่" ที่ได้มีการขุดค้นพบช้างที่ทำด้วยหินบริเวณลานวัดตรงซุ้มประตูทางเข้า ต่อมาจึงเปลี่ยนชื่อวัดใหม่นามว่า "วัดช้างหิน"          

ชุมชนที่มีความหลากหลายด้านชาติพันธุ์ อาศัยอนู่รวมกันในพื้นที่สภาพแวดล้อมท่ามกลางธรรมชาติ และเป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญควรค่าแก่การศึกษาเรียนรู้