วัฒนธรรมประเพณีผสมผสานระหว่างคนไทยภาคเหนือ กะเหรี่ยง มอญ และพม่า มีวิถีชีวิตแบบพึ่งพาอาศัยและเศรษฐกิจพอเพียง ชุมชนบ้านมหาวันมีลักษณะการดำรงชีวิตแบบเรียบง่าย โดยประชาชนส่วนใหญ่ยังคงยึดมั่นในปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงและศาสนาเป็นหลักยึดเหนี่ยวจิตใจ

ชุมชนบ้านสะนำเป็นชุมชนที่มีเอกลักษณ์และอัตลักษณ์ทั้งในด้านประเพณี ศิลปะและวัฒนธรรม คนในชุมชนเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ลาวครั่งที่อพยพมาจากเมืองเวียงจันทน์ โดยได้นำเอาภูมิปัญญาศิลปะการทอผ้าพื้นเมืองที่มีลวดลายเก่าแก่และงดงามมาด้วย ในชุมชนมีต้นไม้ขนาดใหญ่หรือต้นไม้ยักษ์ชนิดหนึ่ง คือ ต้นเชียงหรือต้นผึ้งซึ่งที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของประเทศ มีป่าหมากที่เป็นสถานที่ที่มีความโดดเด่นและมีความสำคัญแห่งหนึ่งของชุมชนตามคำขวัญ "คลองกระเวนน้ำใส ต้นไม้ใหญ่ป่าหมาก หลายหลากสมุนไพร ยิ่งใหญ่วัฒนธรรม งามล้ำธรรมชาติ แหล่งนักปราชญ์ชาวลาวเวียง" ประชาชนส่วนใหญ่มีเชื้อสายลาวเวียง มีวัฒนธรรมที่ยังคงติดตามมา คือ วัฒนธรรมการแต่งกาย วัฒนธรรมด้านอาหารการกินตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีต่าง ๆ ตามความเชื่อและศรัทธา

ห้วยปลากองเป็นหมู่บ้านที่อยู่ติดกับพรมแดนไทย-เมียนมา มีแหล่งท่องเที่ยวที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติอย่างมาก อีกทั้งยังมีความหลากหลากหลายทางธรรมชาติ มีสถานที่ท่องเที่ยวมากมาย เช่น ถ้ำเจ้าพ่อโมกขละ รอยพระพุทธบาทลอยฟ้า สวนไม้กลายเป็นหิน หรือต้นสนท่ามกลางธรรมชาติของสองฝั่งแม่น้ำเมย

การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะการบริหารจัดการป่าชุมชนที่มีพื้นที่กว่า 1,000 ไร่ ซึ่งชาวบ้านร่วมกันดูแล ฟื้นฟู และใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสม อีกทั้งยังเป็นแหล่งอาหารและสมุนไพรพื้นบ้านที่สำคัญ ด้วยความร่วมมือระหว่างชุมชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และเป็นตัวอย่างของการพัฒนาที่ยั่งยืนควบคู่กับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอย่างเป็นรูปธรรม

ชุมชนชาวกะเหรี่ยงโพล่งที่อยู่ร่วมกับป่าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ซึ่งเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ ชุมชนยังคงยึดหลักการอยู่ร่วมกับป่า ใช้ระบบไร่หมุนเวียน และใช้เมล็ดพันธุ์พื้นบ้านในการทำการเกษตร

หมู่บ้านเกษตรกรรม ทำไร่ ทำนา ทำสวน ชาวบ้านเป็นคนเมือง ที่เคารพต่อสถาบันหลักของชาติ มีความเชื่อต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์ เคารพและกตัญญูรู้คุณต่อบรรพบุรุษ ผู้มีพระคุณผีปู่ผีย่าตายาย มีพิธีสืบชะตา สงเคราะห์ เรียกขวัญ ผูกข้อมือ นับถือครูบาอาจารย์ สืบสานจารีตประเพณี มีวัดมงคลนิมิต เป็นศูนย์รวมจิตใจและเป็นที่พึ่งของชาวบ้าน

ชุมชนที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมและชาติพันธุ์ที่อพยพมาตั้งถิ่นฐานในพื้นที่ดอยแม่สลองหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 

ชุมชนมีความเข้มแข็งในการจัดการทรัพยากรธรรมชาตินำไปสู่การจัดตั้งพื้นที่ป่าชุมชน ที่เป็นแหล่งอาหารตามฤดูกาลที่สำคัญของคนในชุมชน สมาชิกในชุมชนยังได้มีส่วนร่วมในการพัฒนาพื้นที่ร่วมกับผู้นำชุมชนเพื่อรักษาทรัพยากรอันมีค่าของชุมชน

มีต้นยางนาเป็นจำนวนมาก ขึ้นกระจายพบเห็นได้ทั่วไป ทั้งลำต้นขนาดเล็กและลำต้นขนาดใหญ่ มีอายุมากกว่า 100 ปี อาชีพหลักของประชากรคือ ปลูกไม้ดอกไม้ประดับ อาชีพรองของประชากรคือ ค้าขาย รับจ้าง การเลี้ยงสัตว์ปีก การทำอุตสาหกรรมครัวเรือน ผลิตภัณฑ์จากไม้ไผ่ การจักสาน และการทำไม้กวาด 

ชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี ที่มีหอวัฒนธรรมญ้อ การแห่หอปราสาทผึ้งในช่วงออกพรรษา มีแหล่งท่องเที่ยวที่สะท้อนวิถีชีวิตและวัฒนธรรมของชุมชน และมีโครงการนวัตกรรม "กบยิ้ม ไก่แย้ม" ซึ่งเป็นการส่งเสริมอาชีพและเศรษฐกิจในชุมชน 

ต้นแบบระดับประเทศ ด้าน "การจัดการน้ำแบบมีส่วนร่วมของชุมชน" มีการสร้างนวัตกรรมชื่อว่า "แตปากฉลาม" อุปกรณ์ช่วยกระจายน้ำอย่างทั่วถึงโดยไม่ต้องใช้พลังงานไฟฟ้า ระบบ "ต๊างนา" คือ คลองส่งน้ำขนาดเล็กที่กระจายน้ำจากฝายเข้าถึงทุกแปลงเกษตรของสมาชิกในหมู่บ้านฝายชะลอน้ำและอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กหลายแห่งที่ชุมชนร่วมกันสร้างและดูแล

บ้านหนองโกวิทย์โดดเด่นด้านการทอผ้าพื้นเมืองจากวัสดุธรรมชาติ ควบคู่กับการอนุรักษ์วิถีชีวิตดั้งเดิม เช่น ลงแขกดำนาและธนาคารข้าว ชุมชนเข้มแข็ง มีการรวมกลุ่มอาชีพ และได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภายนอกอย่างต่อเนื่อง