ชุมชนนอกเขตกำแพงเมืองสุโขทัยอยู่ทางใต้ของกำแพงเมืองเก่าทางประตูนะโม โดยชุมชนนี้มีแหล่งเรียนรู้ทางศิลปะโดยเฉพาะพระพิมพ์ ที่ตั้งศูนย์การเรียนรู้ทางด้านศิลปะพระพิมพ์ในพื้นที่

บ้านพลับ ชุมชนต้นแบบศูนย์การเรียนรู้และขับเคลื่อนปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง วิถีชีวิตการพึ่งพาตนเองการเสริมสร้างศักยภาพภายในชุมชนและผู้คนในท้องถิ่น

ชุมชนชาวปกาเกอะญอที่มีทรัพยากรธรรมอุดมสมบูรณ์ มีแหล่งท่องเที่ยว เช่น ถ้ำป่าหวาย ไม้มงคล น้ำออกรู น้ำตก รวมถึงยังมีรักษาวัฒนธรรม ประเพณี และภูมิปัญญาท้องถิ่นไว้

"เลี้ยงผีไร่" วิถีเกษตรกรรมแห่งบ้านผีปานใต้

ชุมชนขนาดกลางเลียบแม่น้ำวัง มีอุตสาหกรรมหรือโรงงานครั่งในชุมชน

เป็นหนึ่งในแหล่งโบราณคดีที่สำคัญ อันมีประวัติความเป็นมาอย่างยาวนาน และเกี่ยวข้องกับชื่อของชุมชนรวมถึงวิถีชีวิตของคนในชุมชน

ชุมชนปกาเกอะญอริมลำน้ำสาละวินกับการดำรงวิถีชีวิตความเป็นอยู่แบบดั้งเดิม มีการพึ่งพาทรัพยากรธรรมชาติเป็นปัจจัยดำรงชีพ ตลอดจนการอนุรักษ์สืบสานวิถีวัฒนธรรมการทำเกษตรแบบดั้งเดิมของปกาเกอะญอ 

ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมบ้านค่าย ยังมีความอุดมสมบูรณ์ เช่น ป่าไม้ เป็นป่าดงดิบ มีไม้เบญจพรรณจำนวนมาก

ผ้าทอบ้านหล่ายทุ่งเป็นผ้าฝ้ายทอด้วยมือที่มีความสวยงามและโดดเด่นในความเป็นเอกลักษณ์ของกลุ่มชาวไทลื้อซึ่งมีมาตั้งแต่รุ่นบรรพบุรุษสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน การทอผ้าไทลื้อ ช่างทอผ้าได้นำลวดลายทั้งเก่าและใหม่มาผสมผสานกันได้อย่างลงตัวตรงกับความต้องการ สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลากหลาย มีลวดลายที่หลากหลายซึ่งเกิดจากจินตนาการของคนทอและเป็นภูมิปัญญาแต่ดั้งเดิม จุดเด่นของผ้าทอบ้านหล่ายทุ่ง คือ ลวดลายโบราณและการประยุกต์ลายให้ดอกเล็กลง

ชุมชนชาวกะเหรี่ยงหรือปกาเกอะญอที่มีประวัติศาสตร์ว่าเคยเป็นเมืองที่ชาวลัวะและไทใหญ่เคยอยู่อาศัยมาก่อน ในชุมชนพบหลักฐานทางโบราณคดีของสมัยล้านนา ได้แก่ โบราณสถาน และกล้องยาสูบดินเผาที่เป็นของใช้ของชาวลัวะ ปัจจุบันคนในชุมชนยังคงใช้ชีวิตอย่างเรียบง่าย และสืบทอดการทำงานหัตถกรรมดั้งเดิม ได้แก่ การทอผ้ากี่เอว การแกะสลักไม้ และการทำเครื่องจักสาน ซึ่งผ้าฝ้ายทอมือจากบ้านเมืองแพมเป็นผลิตภัณฑ์ของชุมชนที่ได้รับความนิยมจากนักท่องเที่ยว