หมู่บ้านที่อยู่ทางทิศใต้ของลำน้ำจว้า ซึ่งกลายเป็นที่มาของชื่อหมู่บ้านแม่จว้าใต้

ชุมชนที่มีชาติพันธุ์ลาวเวียงจันทน์ ที่ถูกกวาดต้อนมาในปี พ.ศ. 2388 กระทั่งได้มาสร้างชุมชนอาศัยอยู่ชื่อบ้านเกาะจันทน์ หรือ ดอนเวียงจันทน์ ในปัจจุบัน 

เชื่อมโยงสัมพันธ์แห่งชีวิตท่องเที่ยวให้คนได้อยู่เคียงคู่ป่า สร้างสรรค์พลังศรัทธาแห่งการอนุรักษ์แหล่งทำกินโดยไม่เอาเปรียบธรรมชาติ 

ชุมชนที่มีโรงงานเผาถ่านด้วยไม้โกงกาง บรรพบุรุษมีการหาเลี้ยงชีพแบบหากินในคลอง

ชุมชนริมคลองที่มีวัดประดู่เป็นศูนย์รวมทางจิตใจของผู้คนในชุมชน อีกทั้งยังเป็นเส้นทางประพาสของรัชกาลที่ 5 จนเกิดเป็นพิพิธภัณฑ์เครื่องราชศรัทธา

ชุมชนชาวประมงพื้นบ้าน แหล่งอู่ต่อเรือกอและที่ใหญ่ที่สุดในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนภาคใต้ อีกทั้งยังเป็นชุมชนประมงที่มีเรือประมงพื้นบ้านมากกว่า 200 ลำ 

ชุมชนอูรักลาโวยจ มีวิถีชีวิตผูกพันอยู่กับท้องทะเลด้วยการทำอาชีพประมงพื้นบ้าน และมีภูมิปัญญาเกี่ยวกับการประดิษฐ์เครื่องมือหาปลาที่มีลักษณะเฉพาะตัว ได้แก่ ซัมปัง (ฉมวก), บูบู (ไซดักปลา) เป็นต้น

วิถีของชุมชนที่ยังคงทำนามาตั้งแต่อดีต ด้วยระบบการผลิตที่ต้องพึ่งพาธรรมชาติ จึงมีประเพณีเกี่ยวข้องสะท้อนให้เห็นผ่านคติความเชื่อและอำนาจเหนือธรรมชาติ เช่น การทำบุญบั้งไฟ การแห่นางแมว

ชุมชนตลาดน้ำแห่งแรกในคลองดำเนินสะดวก ปรากฏอาคารร้านค้าที่เป็นห้องแถวไม้กระจายตัวอยู่ริมฝั่งคลองทั้งสองด้าน มีวัดราษฎร์เจริญธรรมเป็นศาสนสถานสำคัญประจำชุมชน มีการจัดงานสมโภชหลวงพ่อโต ซึ่งเป็นพระพุทธรูปเก่าแก่ที่ประดิษฐานอยู่ภายในวัดเป็นประจำทุกปี

บ้านคลองจรเข้น้อยเป็นชุมชนที่ให้ความสำคัญกับการจัดการบริหารทรัพยากรธรรมชาติให้เกิดประโยชน์สูงสุดอย่างยั่งยืน เพื่อให้ชุมชนคงความเป็นต่อทางชัยภูมิพื้นที่ต่อไป 

บ้านศิลปินเจริญ มาบุตร

บ้านขนิมมีการรวมกลุ่มของแม่บ้านที่อาศัยอยู่ในชุมชนมาฝึกเขียนลายผ้าบาติก และสามารถพัฒนาฝีมือชาวบ้านให้ผลิตเป็นสินค้าหนึ่งตำบล หนึ่งผลิตภัณฑ์ระดับ 4 ดาว