ชุมชนบ้านน้ำฮูเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์เมืองปาย เป็นชุมชนของชาวไทใหญ่และชาวจีนฮ่อ มีวัดน้ำฮู วัดเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของอำเภอปายและอยู่คู่เมืองปายมายาวนาน โดยมีพระอุ่นเมือง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวเมืองปายและนักท่องเที่ยวหลายคนต้องแวะเข้ามากราบสักการะ

กาแฟสะนามเหนือ สวนยาหลวง วังปลาโบราณ ข้าวเหนียวดำ (ข้าวเหนียวดอย) ศูนย์การเรียนรู้ชุมชนชาวไทยภูเขา "แม่ฟ้าหลวง" บ้านสะนามเหนือ

ชุมชนที่มีวัฒนธรรมของชาวปกาเกอะญอและคนเมือง (คนภาคเหนือ) และมีชุมชนท่องเที่ยว OTOP นวัตวิถี 

บ้านพี่น้องชาวอูรักลาโว้ย ศาลเจ้าโต๊ะบุหรง ประเพณีลอยเรือ การแสดงรำมะนาและรองเง็ง

ชุมชนชนบทที่มีการทอเสื่อเป็นผลิตภัณฑ์ของชุมชน

อนุรักษ์สิ่งแวดล้อม ปลูกพืชปลอดสารเคมี ประชาชนสุขภาพดี แหล่งเรียนรู้การเกษตร เก็บออมเป็นทุน อยู่อย่างพอเพียง

ต้นตำรับการทอผ้ามัดหมี่ นอกจากผ้ามัดหมี่แล้วยังมีผ้าขาวม้า หอมปทุม หมี่กรอบสมุนไพร และกระยาสารท นอกจากนี้ ชาวไทยพวนยังอนุรักษ์การแต่งกายแบบดั้งเดิม เป็นการรักษาขนบธรรมเนียมประเพณีไทยพวนไว้

ชุมชนปกาเกอะญอ กับการเปลี่ยนแปลงด้านพื้นที่ทำกิน วิถีชุมชนและทรัพยากรทางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์

หมู่บ้านชาวปกาเกอะญอที่อยู่ติดกับชายแดนประเทศเมียนมา มีมรดกธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ และเป็นที่พักพิงสุดท้ายของทหารญี่ปุ่นในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 หลังจากที่ญี่ปุ่นแพ้สงครามและถอยทัพกลับจากเมียนมาเข้ามาในประเทศไทย ผู้เฒ่าผู้แก่ของชุมชนแห่งนี้จึงมีความทรงจำมากมายเกี่ยวกับสงครามโลกครั้งที่ 2 

ด้วยสายน้ำที่ใสสะอาดและเย็น จึงเป็นที่มาของชื่อชุมชน บ้านแม่เย็นนอก

บ้านห้วยงู ชุมชนพื้นเมืองบนพื้นที่ราบกลางหุบเขาติดลำน้ำแม่งัด กับทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ในการดำรงชีวิต และวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์

ชุมชนชาวม้งในบนพื้นที่สูงที่มีชื่อแปลกหู มีจุดชมหมอกทะเลและพระอาทิตย์ขึ้นยามเช้า ผู้คนในชุมชนยังคงมีวิถีชีวิตที่เรียบง่ายและรักษาประเพณีดั้งเดิม