บ้านหนองครอบเป็นหมู่บ้านกลุ่มชาติพันธุ์มอญในอำเภอสันป่าตอง จังหวัดเชียงใหม่ ที่มีประวัติความเป็นมาและความเชื่อในเรื่องความเป็นมาของชาติพันธุ์ของตนเองว่าเป็นชาวมอญที่สืบเชื้อสายมาจากชาวมอญในสมัยหริภุญชัย และอาศัยอยู่ที่นี้มานานพร้อม ๆ กับการกำเนิดของพระนางจามเทวีตามตำนานโยนก ทั้งนี้ ชาวมอญในปัจจุบันยังคงสืบทอดภาษาและวัฒนธรรมของชาวมอญ รวมทั้งมีภูมิปัญญาที่สร้างมูลค่าทางเศรษฐกิจ เช่น สุราท้องถิ่น

ภายในวัดบ้านนกออก มีพระอุโบสถหรือสิม อายุกว่า 200 ปี และหอไตรกลางน้ำ ซึ่งสันนิษฐานว่าสร้างขึ้นตั้งแต่ช่วงต้นรัตนโกสินทร์

ชุมชนชาวมอญที่มีภูมิลำเนาเดิมจากหมู่บ้านกะมาวัก แคว้นหงสาวดี ที่ได้อพยพเข้ามาตั้งถิ่นฐานเป็นเวลานานกว่า 200 ปี และได้มีความพยายามที่จะฟื้นฟู สืบสาน และอนุรักษ์ประเพณีวัฒนธรรมของชาวมอญให้คงอยู่ ด้วยการก่อตั้งศูนย์ส่งเสริมวัฒนธรรมพื้นบ้านไทย-รามัญ เพื่อเผยแพร่วัฒนธรรมชาวมอญในรูปแบบการจัดนิทรรศการให้แก่กลุ่มผู้สนใจและกลุ่มนักท่องเที่ยวได้เข้ามาศึกษาเยี่ยมชม

บ้านเจดีย์ทอง หนึ่งในชุมชนมอญที่ตั้งอยู่ในอำเภอสามโคก มี "วัดเจดีย์ทอง" ตั้งตระหง่านอยู่บริเวณริมฝั่งทางด้านทิศตะวันตกของแม่น้ำเจ้าพระยา ซึ่งสันนิษฐานว่าสร้างขึ้นในช่วงต้นกรุงรัตนโกสินทร์ เป็นทั้งศาสนสถานประกอบพิธีกรรมและศูนย์รวมจิตใจของคนในชุมชน

ชุมชนที่มีโรงงานเผาถ่านด้วยไม้โกงกาง บรรพบุรุษมีการหาเลี้ยงชีพแบบหากินในคลอง

ชุมชนริมฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ชุมชนที่มีวิถีชีวิตความเป็นอยู่ผูกพันกับธรรมชาติ แหล่งวัฒนธรรมประเพณีอันเก่าแก่ของชาวไทยเชื้อสายมอญ 

ชุมชนรามัญกลุ่มสุดท้ายแห่งเมืองหริภุญไชยผู้เชื่อว่าตนสืบเชื้อสายมาจากชาวมอญตั้งแต่สมัยหริภุญไชยพร้อมกับการกำเนิดของพระนางจามเทวีดังหลักฐานทางประวัติศาสตร์ที่ปรากฏที่วัดเกาะกลางและตำนานโยนกนคร 

ชุมชนชาวไทยรามัญที่สามารถรักษาอัตลักษณ์ทางชาติพันธุ์ได้อย่างเข้มข้นในด้านภาษา ศาสนา ความเชื่อ ประเพณี และเทศกาล จนปรากฏเห็นอย่างเด่นชัด เป็นที่รู้จักและจดจำได้ในวงกว้าง

ชุมชนชาวมอญที่มีอายุยาวนานมากกว่าสองศตวรรษ แหล่งมรดกทางภูมิปัญญาภาพจิตรกรรมฝาผนังตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้นที่สลักลวดลายอย่างวิจิตรงดงามไว้บนฝาผนังวัดคงคาราม อีกทั้งยังมีพิพิธิธภัณฑ์พื้นบ้านรวบรวมศิลปะของมีค่าของชาวมอญมาตั้งแต่ยุคโบราณกาล

ชุมชนชาวมอญในแถบชานเมืองฝั่งตะวันออกของกรุงเทพฯ เขตลาดกระบัง มีวัดทิพพาวาส เป็นศูนย์กลางของชุมชนซึ่งเป็นวัดมอญเก่าแก่อายุกว่า 100 ปีมีอุโบสถไม้สักทอง และยังรักษาวัฒนธรรมประเพณีมอญ เช่น ประเพณีสงกรานต์ ประเพณีตักบาตรน้ำผึ้ง ประเพณีตักบาตรพระร้อย ประเพณีการทำบุญกลุ่มเทศน์ ประเพณีการทิ้งบาตร ประเพณีเกี่ยวการบวช ประเพณีเกี่ยวกับความตาย วัฒนธรรมด้านอาหาร เช่นข้าวแช่ แกงกระเจี๊ยบ แกงมะตาด แกงบอน ปลาร้ามอญ ขนมกาละแม ข้าวเหนียวแดง กระยาสารท 

ชุมชนชาวมอญที่มีการอพยพเข้ามาอยู่อาศัยในพื้นที่ตั้งแต่สมัยรัตนโกสินทร์ตอนต้น ผู้คนในชุมชนยังคงมีการสืบต่อวัฒนธรรมประเพณีของชาวมอญแบบดั้งเดิมเอาไว้ ได้แก่ การนับถือผี และมีวัดอมรญาติสมาคม หรือวัดมอญ เป็นศาสนสถานสำคัญประจำชุมชน

การรวมตัวกันของผู้คนจากหลายพื้นที่เพื่อแสวงหาคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น จนกลายเป็นชุมชนท่ามกลางธรรมชาติที่มีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์ และมีวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์