ชุมชนบ้านน้ำฮูเป็นส่วนหนึ่งของประวัติศาสตร์เมืองปาย เป็นชุมชนของชาวไทใหญ่และชาวจีนฮ่อ มีวัดน้ำฮู วัดเก่าแก่ที่สุดแห่งหนึ่งของอำเภอปายและอยู่คู่เมืองปายมายาวนาน โดยมีพระอุ่นเมือง สิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวเมืองปายและนักท่องเที่ยวหลายคนต้องแวะเข้ามากราบสักการะ

ชุมชนชาวไทใหญ่ที่มีต้นสักอุดมสมบูรณ์ตามชื่อของหมู่บ้าน มีที่ราบท้องทุ่งนาเขียวขจีและทะเลหมอกยามเช้าในหน้าหนาว รวมถึงมี "ซูตองเป้" สะพานบุญที่เกิดแรงกาย แรงใจ และแรงศรัทธาของพระภิกษุสามเณรและชาวบ้าน

 วิถีการดำรงชีพอยู่กับป่าอย่างยั่งยืนด้วยป่ามะแขว่นกับการทำไร่หมุนเวียน

ชุมชนที่ยังคงอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมของชุมชน เช่น ประเพณีสรงน้ำพระธาตุวัดสบตาล การบวงสรวงเจ้าพ่อนาเวียง ประเพณีปีใหม่เมือง ประเพณีแห่ไม้ค้ำศรีมหาโพธิ์ ประเพณีตานก๋วยสลาก

วิถีของชาวไทใหญ่ที่ได้รับอิทธิพลทางวัฒนธรรมจากประเทศพม่า ประเพณี 12 เดือน พระพุทธรูปแบบล้านนา

เป็นหมู่บ้านปกาเกอะญอ และคนพื้นเมือง อาศัยอยู่ร่วมกัน โดยมีวัดดอยคำเป็นศูนย์รวมจิตใจ

ชุมชนปกาเกอะญอที่ก่อตั้งมานานเกือบ 100 ปี แหล่งอนุรักษ์วัฒนธรรมสืบสานและวิถีชีวิตอันเรียบง่ายของชาวกะเหรี่ยงสะกอผ่านการเปิดให้นักท่องเที่ยวได้เข้าไปเยือนเพื่อสัมผัสกับประสบการณ์ เรียนรู้ ศึกษาวิถีชีวิตอย่างใกล้ชิดกับคนในชุมชน และสัมผัสแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่อยู่ห่างจากหมู่บ้านไม่ไกลนัก คือ ประตูผา ถ้ำหินธรรมชาติที่มีลำธารไหลผ่านตรงกลาง

หมู่บ้านชาวลีซูที่นักท่องเที่ยวสามารถเข้าไปชมวิถีชีวิตของชาวลีซู มีหัตถกรรมงานทอผ้าของชาวลีซูที่เป็นเอกลักษณ์ และแหล่งโบราณคดีประเภทถ้ำผีแมน

ชุมชนแห่งนี้เป็นชุมชนจัดสรรที่เป็นหนึ่งในสวัสดิการของพนักงานการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย (โรงไฟฟ้าแม่เมาะ) กลายป็นชุมชนใหม่

เป็นชุมชนใหญ่ ตั้งอยู่ในเป็นตำบลเขื่อนผากซึ่งมีชื่อเสียงทั้งทางด้านการท่องเที่ยว การเกษตร และธรรมชาติ มีป่าเขา ทุ่งนา เป็นชุมชนที่มีบรรยากาศดี โรงเรียนเขื่อนผากวิทยาเป็นโรงเรียนของสามเณรแห่งเดียวในอำเภอพร้าว โรงเรียนเขื่อนผากชราบาลเป็นโรงเรียนคนชราแห่งเดียวเมืองพร้าวที่ให้ผู้สูงอายุได้เข้าไปทำกิจกรรมร่วมกัน เช่น เต้นแอร์โรบิค สานก๋วย แข่งกีฬา เป็นต้น

ชุมชนบ้านขาม การอยู่อาศัยของผู้คนในบริเวณพื้นที่ที่มีทรัพยากรทางธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ กับวิถีพื้นบ้านและวัฒนธรรมท้องถิ่น และการจัดการระบบชุมชนเพื่อการดูแลและพัฒนาอย่างมีประสิทธิภาพ

บ้านห้วยน้ำริน ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่เฌเล กับวิถีชีวิตความเป็นอยู่ที่มีลักษณะเฉพาะตัว และทรัพยากรชุมชนอันเป็นทุนทางวัฒนธรรมเอกลักษณ์ท้องถิ่น