ชุมชนที่มีการจัดตั้งสภาวัฒนธรรมหมู่บ้านแห่งแรกของประเทศไทยและได้รับการแต่งตั้งให้เป็นหมู่บ้านวัฒนธรรมแห่งแรกของประเทศไทย ในปี 2540 

บ้านอาฮี ชุมชนเก่าแก่บนพื้นที่ราบลุ่มริมฝั่งแม่น้ำเหือง กับการเปลี่ยนแปลงเชิงพื้นที่ และวิถีวัฒนธรรมประเพณีท้องถิ่นที่เป็นเอกลักษณ์

บ้านหน้าทับมีกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่ก่อตั้งขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์เพื่ออนุรักษ์ป่าชายเลนและวิถีชีวิตชุมชน พร้อมทั้งจัดกิจกรรมต่าง ๆ สำหรับต้อนรับนักท่องเที่ยว อีกทั้งยังเป็นพื้นที่เดียวในประเทศไทยที่ยังคงการทำหัตถกรรมหางอวนอยู่

แหล่งงานฝีมือ เลื่องลือทั่วถิ่น ปั้นหม้อน้ำดิน ครกหินนิยม ปลาส้มแคบหมู ปลาบู่รสหวาน ประชาชื่นบาน จักสานก่องข้าว

ชุมชนเก่าแก่ที่มีการตั้งถิ่นฐานอยู่บริเวณโดยรอบสถานีรถไฟบ้านกรูด ปรากฏสถาปัตยกรรมประเภทเรือนไม้ 2 ชั้น หลังคามุงด้วยกระเบื้องว่าว กระจายตัวอยู่ทางฝั่งตะวันออกของสถานีรถไฟ มีวัดดอนยางเป็นศาสนสถานสำคัญประจำชุมชน และมีหาดบ้านกรูดเป็นแหล่งท่องเที่ยวทางธรรมชาติที่สวยงาม และเป็นที่นิยมของทักท่องเที่ยว

จากดอยหัวแม่คำสู่บ้านเวียงกลาง ลีซูบ้านเวียงกลาง ชุมชนชาติพันธุ์ที่มีประวัติความเป็นมาการอพยพและการก่อตั้งหมู่บ้านมาร่วมร้อยปี 

ประชากรส่วนใหญ่เคลื่อนย้ายมาจากทางภาคเหนือ ประเพณีวัฒนธรรมจึงถอดแบบจากทางภาคเหนือ

ขุนน้ำคะ พุน้ำธรรมชาติที่ไหลขึ้นมาจากใต้ดินบริเวณผาหิน ตั้งอยู่บนยอดดอยกลางป่า น้ำจะรินไหลรวมกันเป็นลำธาร บริเวณโตรกเขา ระหว่างเทือกเขาภูลังกาและผาขี้นก น้ำใสสะอาด ไหลตลอดปี ขุนน้ำคะ เป็นต้นน้ำงิม ที่ไหลรวมกับน้ำควร จนกลายเป็นต้นกำเนิด "แม่น้ำยม"

ชุมชนชาวไทยองที่มีถิ่นฐานภูมิลำเนาจากรัฐฉานของพม่า และแคว้นสิบสองปันนาของจีน 

สัมผัสวิถีการเกษตรแบบบ้าน ๆ เดินเท้าต่อแถวหิ้วตะกร้าเก็บผักผลไม้สดตามฤดูกาลจากสวน ลัดเลาะคูนาสำรวจนาข้าวสีเขียวขจี จิบกาแฟอุ่น กลิ่นหอมกรุ่นท่ามกลางธรรมชาติและอากาศเย็นสบาย

ชุมชนไทใหญ่ที่ยังรักษาอัตลักษณ์ด้านวิถีชีวิต และสามารถปรับตัวรองรับการเข้ามาของนักท่องเที่ยวได้เป็นอย่างดี

หมู่บ้านวิถีกลุ่มชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ ที่สอดแทรกอยู่ท่ามกลางธรรมชาติอย่าง ถ้ำแสงเพชร หินงอกหินย้อยส่องประกายแสงระยิบระยับ ทั้งยังมีผลิตภัณฑ์ในชุมชน ผ้าทอ เครื่องจักสาน ไม้กวาดคุณภาพดี ที่รออวดโฉมต่อสายตาผู้ชมและผู้มาเยี่ยมเยือน