บ้านขุนอมลองกับประวัติศาสตร์การย้ายถิ่นฐานของกลุ่มชนชาติพันธุ์ปกาเกอะญอ เพื่อแสวงหาที่ทำกินที่มีความอุดมสมบูรณ์ และการเปลี่ยนแปลงความเชื่อกับพัฒนาการชุมชน

ชุมชนชาวลีซูบนพื้นที่สูงในอำเภอปางมะผ้า จังหวัดแม่ฮ่องสอน เป็นหมู่บ้านเล็ก ๆ ที่นับถือศาสนาพุทธ-ผี และคริสต์ และยังคงสืบทอดวิถีการดำรงชีวิตแบบดั้งเดิม 

หมู่บ้านพื้นที่สูง อากาศดีเย็นตลอดทั้งปี มีผลไม้เมืองหนาว ผักพืชผล อาทิ พีช พลับ พลัม ลูกเชอรี่ มะม่วงนอกฤดู ชุมชนยังคงเอกลักษณ์ ด้านการแต่งกาย ภาษา ดนตรีลีซูปละผืนป่าที่ยังคงเดิมและต้นไม้ที่หนาแน่น

ตำบลนาทอน พื้นที่ 1 ใน 7 พื้นที่ภาคใต้ที่มีชาวมานิเข้ามาอาศัยอยู่ร่วมกับชาวท้องถิ่นเดิม ภายใต้ความถ้อยทีถ้อยอาศัยของคนทั้งสองกลุ่ม

บ้านบ่อมอญ-บ่อพราหมณ์ เป็นชุมชนที่สืบสานพิธีกรรมงานปีผีมด พิธีกรรมที่สะท้อนระบบความสัมพันธ์ระหว่างเครือญาติภายในชุมชน นอกจากนี้การประกอบพิธีกรรมนำไปสู่การสร้างความมั่นคงทางจิตใจแก่บุคคล สร้างสำนึกความเป็นกลุ่ม สร้างระบบการควบคุมทางสังคม สร้างความร่วมมือและสร้างเครือข่ายให้แก่ชุมชน การสืบสานพิธีกรรมของชุมชน ทำให้ได้รับการขึ้นบัญชีเป็นมรดกภูมิปัญญาทางวัฒนธรรมระดับชาติ ปี พ.ศ. 2566

ชุมชนกะเหรี่ยงที่ยังคงสืบทอดประเพณีและวิถีชีวิตดั้งเดิมไว้อย่างเคร่งครัด สืบทอดภูมิปัญญาดังเดิม คือ ผ้าทอกระเหรี่ยง เช่น การทอผ้าด้วยกี่เอว  งานจักสาน เช่น ซอชิหรือกรงขังไก่ ไหน่หรือตระกร้าใส่ของ

วัดเฟือยไฮ เป็นวัดเก่าแก่ของหมู่บ้าน ซึ่งเป็นวัดที่ก่อตั้งแต่เมืองเวียงป่าเป้า

ชุมชนมีห้วยน้ำโรคี่ไหลผ่าน มีภูเขาล้อมรอบ เต็มไปด้วยป่าไม้นานาพันธุ์ ในหมู่บ้านมีทรัพยากรธรรมชาติที่ยังอุดมสมบูรณ์เหมาะแก่การปลูกพืชผักทุกชนิด และมีแหล่งน้ำสะอาดใช้อุปโภคบริโภค และเป็นแหล่งเพาะเลี้ยงปลาได้หลากหลายชนิด

หมู่บ้านวัฒนธรรมผู้ไท สืบสานภูมิปัญญาการรักษาโรคด้วยพิธีกรรมเหยาที่มีมาตั้งแต่บรรพบุรุษ ปลูกฝังค่านิยมตามแบบฉบับชาวผู้ไท เอกลักษณ์ที่พบเห็นได้จากบ้านม่วงไข่

ชุมชนชาวญ้อที่อพยพจากประเทศลาวและตั้งถิ่นฐานในพื้นที่จังหวัดมหาสารคาม

ชุมชนชาวไทใหญ่ ที่ยังคงประเพณีและวัฒนธรรมไว้

บ้านวังผา ชุมชนชาวขมุที่สืบเชื้อสายมาจากสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว หมู่บ้านที่ยังคงดำรงอัตลักษณ์ของกลุ่มชาติพันธุ์ไว้อย่างเหนียวแน่น