หมู่บ้านล้อมรอบด้วยภูเขา พื้นที่ส่วนใหญ่จะเป็นที่ราบลุ่มมีลำน้ำห้วยอวนไหลผ่านที่ทำการเกษตร พื้นที่ส่วนใหญ่จึงเป็นพื้นที่เกษตรกรรม บริเวณที่ราบลุ่มจะปลูกข้าว 

ชุมชนบนสันดอยในเขตป่าสงวนแห่งชาติดอยบ่อ หมู่บ้านที่มีการอนุรักษ์วัฒนธรรม ประเพณี ความเชื่อแบบดั้งเดิม มีการจัดการการท่องเที่ยวแบบโฮมสเตย์ อีกทั้งยังมีกิจกรรมหลากหลายให้นักท่องเที่ยวได้สัมผัส เช่น กางเต็นท์บนจุดชมวิวดอยบ่อทะเลหมอกยามเช้า การสอนทำอุปกรณ์ไม้ไผ่ เรียนรู้วิถีชุมชน และการเดินป่าไปยังน้ำตกโดยไกด์ชาวลาหู่

บ้านไร่พัฒนามีการรวมกลุ่มกันของคน 3 วัย เพื่อร่วมกันจัดการท่องเที่ยว เก็บข้อมูลภูมิปัญญาจากปราชญ์ในชุมชน สร้างเครือข่ายกับหมู่บ้านใกล้เคียง และรักษาอัตลักษณ์ของชาติพันธุ์ญัฮกุร

ชุมชนกลุ่มชาติพันธุ์ลาหู่ดำและลาหู่แดงที่มีความเข้มแข็งทางด้านศาสนาและความเชื่อ 

หมู่บ้านที่ชาวลาหู่ดำกลุ่มบุกเบิกเข้ามาตั้งถิ่นฐานในอำเภอปางมะผ้า เป็นหมู่บ้านที่มีอายุเก่าแก่ในอำเภอ และตั้งอยู่ในพื้นที่ที่ห่างไกลจากศูนย์กลางของเมือง 

ชุมชนการค้าและที่พักอาศัย ตั้งอยู่โดยรอบสถานีรถไฟปราณบุรี มีการจัดถนนคนเดินตลาดเก่าปราณบุรี เพื่อแสดงให้เห็นถึงอัตลักษณ์และวิถีชีวิตของผู้คนในชุมชน บริเวณตลาดเก่าปราณบุรีที่เต็มไปด้วยสถาปัตยกรรมเรือนไม้แบบดั้งเดิม ซึ่งได้รับการปรับปรุงให้เหมาะสมกับการใช้งานในปัจจุบันแต่ยังคงความเป็นเอกลักษณ์ของเรือนไม้แบบดั้งเดิมเอาไว้

ชาวบ้านมีการปรับตัวได้ดีเมื่อเกิดภัยทางธรรมชาติเพราะด้วยอยู่ติดกับลำน้ำชีเมื่อฝนตกหนักน้ำมักจะท่วมหมู่บ้าน จึงทำให้ชาวบ้านปรับตัวได้เมื่อเกิดอุทกภัย

กลุ่มผู้เลี้ยงโคขุน กลุ่มปลูกยาสูบ

บ้านพี้เหนือ ดินแดนแห่งป่าต้นน้ำ วัฒนธรรมคนเมืองล้านนา สืบสานประเพณีไหว้สา วิถีตามปรัชญาพอเพียง

ชุมชนเก่าแก่มีที่มีประวัติศาสตร์ที่น่าสนใจ ผู้คนกับสายน้ำ วิถีความเชื่อในพระพุทธศาสนา และวัดบางช้างใต้ศูนย์รวมศรัทธาชุมชน 

ประชากรในชุมชนมาจากหลายพื้นที่ไม่ได้มีลักษณะเป็นชาติพันธุ์เดียวกันและไม่มีความสัมพันธ์ทางเครือญาติ เหมือนกับชุมชนอื่น ๆ ชาวบ้านจึงมีทั้งคนไทย คนไทยเชื้อสายจีน และคนไทยเชื้อสายลาว การตั้งบ้านเรือนจึงตั้งตามกลุ่มที่อพยพเข้ามาโดยมีการตั้งชื่อเป็นคุ้มต่าง ๆ อยู่ด้วยกันอย่างสันติ

บ้านห้วยนกกก อันนามกำเนิดจากลำห้วย แวดล้อมไปด้วยธรรมชาติ ผสานวัฒนธรรมลาหู่