ชุมชนบ้านสะนำเป็นชุมชนที่มีเอกลักษณ์และอัตลักษณ์ทั้งในด้านประเพณี ศิลปะและวัฒนธรรม คนในชุมชนเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ลาวครั่งที่อพยพมาจากเมืองเวียงจันทน์ โดยได้นำเอาภูมิปัญญาศิลปะการทอผ้าพื้นเมืองที่มีลวดลายเก่าแก่และงดงามมาด้วย ในชุมชนมีต้นไม้ขนาดใหญ่หรือต้นไม้ยักษ์ชนิดหนึ่ง คือ ต้นเชียงหรือต้นผึ้งซึ่งที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของประเทศ มีป่าหมากที่เป็นสถานที่ที่มีความโดดเด่นและมีความสำคัญแห่งหนึ่งของชุมชนตามคำขวัญ "คลองกระเวนน้ำใส ต้นไม้ใหญ่ป่าหมาก หลายหลากสมุนไพร ยิ่งใหญ่วัฒนธรรม งามล้ำธรรมชาติ แหล่งนักปราชญ์ชาวลาวเวียง" ประชาชนส่วนใหญ่มีเชื้อสายลาวเวียง มีวัฒนธรรมที่ยังคงติดตามมา คือ วัฒนธรรมการแต่งกาย วัฒนธรรมด้านอาหารการกินตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีต่าง ๆ ตามความเชื่อและศรัทธา

ห้วยปลากองเป็นหมู่บ้านที่อยู่ติดกับพรมแดนไทย-เมียนมา มีแหล่งท่องเที่ยวที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติอย่างมาก อีกทั้งยังมีความหลากหลากหลายทางธรรมชาติ มีสถานที่ท่องเที่ยวมากมาย เช่น ถ้ำเจ้าพ่อโมกขละ รอยพระพุทธบาทลอยฟ้า สวนไม้กลายเป็นหิน หรือต้นสนท่ามกลางธรรมชาติของสองฝั่งแม่น้ำเมย

ชุมชนบ้านปางทองคือการดำเนินชีวิตตามวิถีปกาเกอะญออย่างเรียบง่าย ควบคู่กับการอนุรักษ์ป่า มีวิถีชีวิตหลักคือการทำไร่หมุนเวียนที่ยังคงรักษาป่า และพึ่งพาป่าเป็นแหล่งอาหาร ยาสมุนไพร ใช้ทรัพยากรอย่างพอดี

ชุมชนชาวกะเหรี่ยงโพล่งที่อยู่ร่วมกับป่าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ซึ่งเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ ชุมชนยังคงยึดหลักการอยู่ร่วมกับป่า ใช้ระบบไร่หมุนเวียน และใช้เมล็ดพันธุ์พื้นบ้านในการทำการเกษตร

การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะการบริหารจัดการป่าชุมชนที่มีพื้นที่กว่า 1,000 ไร่ ซึ่งชาวบ้านร่วมกันดูแล ฟื้นฟู และใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสม อีกทั้งยังเป็นแหล่งอาหารและสมุนไพรพื้นบ้านที่สำคัญ ด้วยความร่วมมือระหว่างชุมชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และเป็นตัวอย่างของการพัฒนาที่ยั่งยืนควบคู่กับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอย่างเป็นรูปธรรม

ชุมชนอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติและการดำรงชีวิตที่เรียบง่ายแต่เปี่ยมด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น มีวิถีชีวิตที่เอื้อเฟื้อ แบ่งปัน และสืบทอดประเพณีท้องถิ่น 

เหล่าสำราญ เป็นชุมชนชาติพันธุ์ภูไทที่ยังคงรักษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมไว้ทั้งการแต่งกายพื้นเมือง การฟ้อนภูไท และประเพณีผีฟ้า วิถีชีวิตของชาวบ้านส่วนใหญ่ยังคงยึดการเกษตรแบบผสมผสานเป็นหลัก โดยใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างรู้คุณค่า มีการจัดตั้งกลุ่มต่าง ๆ เช่น กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มออมทรัพย์ และกลุ่มอนุรักษ์วัฒนธรรม เพื่อส่งเสริมการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน

ต้นแบบระดับประเทศ ด้าน "การจัดการน้ำแบบมีส่วนร่วมของชุมชน" มีการสร้างนวัตกรรมชื่อว่า "แตปากฉลาม" อุปกรณ์ช่วยกระจายน้ำอย่างทั่วถึงโดยไม่ต้องใช้พลังงานไฟฟ้า ระบบ "ต๊างนา" คือ คลองส่งน้ำขนาดเล็กที่กระจายน้ำจากฝายเข้าถึงทุกแปลงเกษตรของสมาชิกในหมู่บ้านฝายชะลอน้ำและอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กหลายแห่งที่ชุมชนร่วมกันสร้างและดูแล

ชุมชนบ้านสะนำเป็นชุมชนที่มีเอกลักษณ์และอัตลักษณ์ทั้งในด้านประเพณี ศิลปะและวัฒนธรรม คนในชุมชนเป็นกลุ่มชาติพันธุ์ลาวครั่งที่อพยพมาจากเมืองเวียงจันทน์ โดยได้นำเอาภูมิปัญญาศิลปะการทอผ้าพื้นเมืองที่มีลวดลายเก่าแก่และงดงามมาด้วย ในชุมชนมีต้นไม้ขนาดใหญ่หรือต้นไม้ยักษ์ชนิดหนึ่ง คือ ต้นเชียงหรือต้นผึ้งซึ่งที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 2 ของประเทศ มีป่าหมากที่เป็นสถานที่ที่มีความโดดเด่นและมีความสำคัญแห่งหนึ่งของชุมชนตามคำขวัญ "คลองกระเวนน้ำใส ต้นไม้ใหญ่ป่าหมาก หลายหลากสมุนไพร ยิ่งใหญ่วัฒนธรรม งามล้ำธรรมชาติ แหล่งนักปราชญ์ชาวลาวเวียง" ประชาชนส่วนใหญ่มีเชื้อสายลาวเวียง มีวัฒนธรรมที่ยังคงติดตามมา คือ วัฒนธรรมการแต่งกาย วัฒนธรรมด้านอาหารการกินตลอดจนวัฒนธรรมประเพณีต่าง ๆ ตามความเชื่อและศรัทธา

ห้วยปลากองเป็นหมู่บ้านที่อยู่ติดกับพรมแดนไทย-เมียนมา มีแหล่งท่องเที่ยวที่มีความอุดมสมบูรณ์ทางธรรมชาติอย่างมาก อีกทั้งยังมีความหลากหลากหลายทางธรรมชาติ มีสถานที่ท่องเที่ยวมากมาย เช่น ถ้ำเจ้าพ่อโมกขละ รอยพระพุทธบาทลอยฟ้า สวนไม้กลายเป็นหิน หรือต้นสนท่ามกลางธรรมชาติของสองฝั่งแม่น้ำเมย

ชุมชนบ้านปางทองคือการดำเนินชีวิตตามวิถีปกาเกอะญออย่างเรียบง่าย ควบคู่กับการอนุรักษ์ป่า มีวิถีชีวิตหลักคือการทำไร่หมุนเวียนที่ยังคงรักษาป่า และพึ่งพาป่าเป็นแหล่งอาหาร ยาสมุนไพร ใช้ทรัพยากรอย่างพอดี

ชุมชนชาวกะเหรี่ยงโพล่งที่อยู่ร่วมกับป่าเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าห้วยขาแข้ง ซึ่งเป็นมรดกโลกทางธรรมชาติ ชุมชนยังคงยึดหลักการอยู่ร่วมกับป่า ใช้ระบบไร่หมุนเวียน และใช้เมล็ดพันธุ์พื้นบ้านในการทำการเกษตร

การอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม โดยเฉพาะการบริหารจัดการป่าชุมชนที่มีพื้นที่กว่า 1,000 ไร่ ซึ่งชาวบ้านร่วมกันดูแล ฟื้นฟู และใช้ประโยชน์อย่างเหมาะสม อีกทั้งยังเป็นแหล่งอาหารและสมุนไพรพื้นบ้านที่สำคัญ ด้วยความร่วมมือระหว่างชุมชนและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง และเป็นตัวอย่างของการพัฒนาที่ยั่งยืนควบคู่กับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมอย่างเป็นรูปธรรม

ชุมชนอุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติและการดำรงชีวิตที่เรียบง่ายแต่เปี่ยมด้วยภูมิปัญญาท้องถิ่น มีวิถีชีวิตที่เอื้อเฟื้อ แบ่งปัน และสืบทอดประเพณีท้องถิ่น 

เหล่าสำราญ เป็นชุมชนชาติพันธุ์ภูไทที่ยังคงรักษาอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมไว้ทั้งการแต่งกายพื้นเมือง การฟ้อนภูไท และประเพณีผีฟ้า วิถีชีวิตของชาวบ้านส่วนใหญ่ยังคงยึดการเกษตรแบบผสมผสานเป็นหลัก โดยใช้ทรัพยากรธรรมชาติอย่างรู้คุณค่า มีการจัดตั้งกลุ่มต่าง ๆ เช่น กลุ่มแม่บ้าน กลุ่มออมทรัพย์ และกลุ่มอนุรักษ์วัฒนธรรม เพื่อส่งเสริมการพัฒนาชุมชนอย่างยั่งยืน

ต้นแบบระดับประเทศ ด้าน "การจัดการน้ำแบบมีส่วนร่วมของชุมชน" มีการสร้างนวัตกรรมชื่อว่า "แตปากฉลาม" อุปกรณ์ช่วยกระจายน้ำอย่างทั่วถึงโดยไม่ต้องใช้พลังงานไฟฟ้า ระบบ "ต๊างนา" คือ คลองส่งน้ำขนาดเล็กที่กระจายน้ำจากฝายเข้าถึงทุกแปลงเกษตรของสมาชิกในหมู่บ้านฝายชะลอน้ำและอ่างเก็บน้ำขนาดเล็กหลายแห่งที่ชุมชนร่วมกันสร้างและดูแล